Bijeenkomst Regio Oost 2022 ‘Platform de Verbinding’
Op 20 september 2022 hebben wij een fysieke bijeenkomst georganiseerd van ons ‘Platform de Verbinding’. We hebben gebruik mogen maken van een vergaderruimte van de gemeente Enschede.
Het onderwerp ‘Regie in de ondergrond’ stond centraal. De presentatie bestond uit een praktijkvoorbeeld en een juridische gedeelte. Jarko van Bloois (Legal Infra) heeft het belang van ‘Regie in de ondergrond’ binnen de gemeentelijke organisatie en het juridische gedeelte van het verlegproces nader toegelicht. Pepijn Quik (Civaan) heeft als gastspreker een praktijkvoorbeeld voorgelegd hoe de gemeente omgaat met het verlegproces met alle belanghebbenden en tegenstijdige belangen.
Hierbij een korte samenvatting van de bijeenkomst en als bijlage de PowerPoint.
Deel 1: Regie op toekomstige ontwikkelingen
De organisatie is vanuit historie operationeel ingericht en voornamelijk op reactief zijn op ontwikkelingen. Om regie te kunnen voeren is het van belang om het onderwerp ondergrond binnen de gemeentelijke organisatie te laten landen op de plaatsen waar ook beleid wordt ontwikkeld en waar de strategie wordt bepaald. Er komen veel ontwikkelingen aan, waarvan de aanleg van glasvezelnetten er maar één is. Voor het gebruikte voorbeeld is het wel een ontwikkeling die goed laat zien wat er noodzakelijk is. Om te kunnen regisseren op de aanleg en het voorkomen van een chaos in de openbare ruimte is het oplijnen van de wethouder tot en met de toezichthouder noodzakelijk, want op alle lagen dienen er belangrijke toetsen plaats te vinden, of dient er beleid geschreven te worden.
Vooruitkijken qua strategie en dit verwerken in tactisch beleid levert voorzienbaarheid op voor de markt en daarmee ook draagvlak. De markt, maar ook de gemeente, kan hierdoor anticiperen in plaats van reageren.
Inrichting van de gemeente gebeurt aan de hand van drie pijlers:
- Capaciteit (en ambitie). De ambities van de gemeente (waar wil ik grip op hebben, wat laat ik over aan de markt, etc.) dienen in beeld te zijn, samen met de capaciteit die beschikbaar is.
- De bestaande processen (hoe werkt de gemeente als organisatie intern en extern samen met elkaar en specifiek op het onderwerp kabels en leidingen) dienen in beeld gebracht te worden. De bestaande processen dienen naast de ambitie en de capaciteit gelegd te worden, om te kunnen vaststellen welke processen er nog missen om te kunnen sturen.
- De kennisbehoefte aan de hand van de eerste twee onderdelen levert een programma op waarin de capaciteit zo efficiënt mogelijk wordt benut, door de kennis op het juiste niveau te brengen c.q. passend bij de vastgestelde rollen en proceslijnen.
Een manier waarop regie kan worden gevoerd wordt uitgelegd aan de hand van het proces BOEI, dat door Legal Infra bij een groep gemeenten is ontwikkeld. Door het onderdeel kabels en leidingen in elke fase van een project aan te stippen, waarbij de informatiebehoefte voor ondergrondse infra meegroeit met het project, wordt in elke fase het onderwerp expliciet onderdeel van het projectbelang en de politieke besluitvorming.
Deel 2: Verleggen procesmatig
De gemeenten hebben allemaal een AVOI, met daarin een vergunningstelsel, voor het aan- en verleggen van kabels en leidingen. De gemeente kan een Verzoek tot aanpassing (VTA) sturen aan de netbeheerder als besloten wordt (een maatschappelijke afweging) dat een verlegging noodzakelijk is. Voordat een VTA wordt gestuurd moet hier goed over worden nagedacht. Er gelden bestuursrechtelijke regels (beginselen), zoals motivering, zorgvuldige voorbereiding en belangafweging, die ervoor moeten zorgen dat een besluit redelijk wordt genomen. Wanneer een VTA is verstuurd is het van belang dat dit besluit ook blijft bestaan en dat erop wordt gestuurd. De gemeente heeft namelijk verder geen mogelijkheden om eventueel sturend op te treden. Als de gemeente twijfelt of de voorbereiding wel is opgestart, of dat er discussie wordt gevoerd over de kosten ten koste van de uitvoering, waardoor het project van de gemeente stagnatie dreigt op te lopen, kan de gemeente een herstelsanctie opleggen. Dat is een zakelijke brief waarin de gemeente waarschuwt voor de schade die kan ontstaan als de uitvoering niet volgens de planning gebeurt.
In situaties waarin het echt een probleem lijkt te gaan vormen kan de gemeente na de herstelsanctie daadwerkelijk handhaven, door een last onder dwangsom op te leggen (boete).
Hoewel het intrekken van de vergunning door sommigen als een zwaar middel wordt ervaren, is het in het bestuursrecht een volkomen normaal middel om sturend op te treden. Het verlenen en intrekken van een vergunning is hét geijkte middel om vanuit het maatschappelijk belang dat de gemeente bestiert sturend op te treden. Omdat de belangen in de ondergrond groot zijn en de impact van projecten op kabels en leidingen vaak groot, is het toepassen van het bestuursrechtelijke proces een belangrijk instrument om te hanteren.
Wanneer is een verlegging noodzakelijk, welke maatschappelijke afwegingen liggen er aan ten grondslag? Kan door een ontwerpaanpassing ook voorkomen worden dat er verleggingen plaats vindt? In sommige gevallen lost dit planningsvraagstukken op. Door dit al in de onderzoeksfase te doen maak je mogelijke conflicten inzichtelijk en kun je verantwoord de juiste afwegingen maken.
Volgende bijeenkomst
De volgende bijeenkomst zal in het eerste kwartaal van 2023 plaatsvinden. Uiteraard houden wij jullie op de hoogte. Mochten jullie ideeën hebben voor een onderwerp(en) die de aandacht verdient in de volgende bijeenkomst, dan kun je het onderwerp(en) mailen naar:
We kijken terug naar een interessante, leerzame, maar zeker ook gezellige bijeenkomst!
Hanna Niphuis
Procesadviseur/Beheerder ‘Platform de Verbinding’